در آیه 33 سوره توبه مى‏خوانیم «هوالَّذى ارسل رسوله بالهدى و دین الحقِّ لیظهره على الدِّین کلِّه و لوکره المشرکون»

[او کسى است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد تا او را بر همة آیینها غالب گرداند هر چند مشرکان ناخوش دارند].

قابل توجّه اینکه این آیه، بعد از آیه «یریدون ان یطفئوا نورالله بافواههم و یأبى الله الا ان یتمَّ نوره و لوکره الکافرون» [آنها مى‏خواهند نور خدا را با دهان خویش خاموش کنند، ولى خدا جز این نمى‏خواهد که نور خدا را کامل کند هر چند کافران کراهت داشته باشند.] قرار گرفته است.

در این آیات خداوند وعدة غلبه و پیروزى اسلام را بر تمام ادیان جهان داده است.

در اینکه منظور از پیروزى اسلام بر تمام ادیان چیست؟ مفسّران احتمالات زیادى داده‏اند.

فخر رازى پنج تفسیر در اینجا ذکر مى‏کند که پاسخى است بر سؤالات مربوط به چگونگى این غلبه

1 منظور غلبه نسبى و موضعى است چرا که اسلام در هر منطقه‏اى بر هر دین و آیینى پیروز شده است.

2 منظور پیروزى بر ادیان در جزیره العرب است.

3 منظور، آگاه ساختن پیامبر (ص) از جمیع ادیان الهى است (در اینجا جمله «لیظهر» به معنى آگاه ساختن تفسیر شده).

4 منظور پیروزى و غلبه منطقى است، یعنى خداوند منطق اسلام را بر سایر ادیان پیروز مى‏گرداند.

5 منظور پیروزى نهایى بر تمام ادیان و مذاهب به هنگام نزول عیسى (ع) و قیام مهدى (ع) است که اسلام جهان گیرى خواهد شد.

بى‏شک تفسیر آیه به پیروزى منطقى آن هم به صورت وعده‏اى براى آینده مفهوم درستى ندارد، زیرا پیروزى منطقى اسلام از همان آغاز آشکار بود، به علاوه ماده «ظهور» و «اظهار» (لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّیْنِ کُلِّهِ) به طورى که از موارد استعمال آن در قرآن مجید استفاده مى‏شود، به معنى غلبة خارجى و عینى است، چنانکه در داستان اصحاب کهف مى‏خوانیم «انَّهم ان یظهروا علیکم یرجموکم»(1)

[اگر آنها بر شما دست یابند و پیروز شوند سنگسارتان خواهند کرد].

از امام صادق (ع) در تفسیر آیه فوق نقل شده است، فرمود «وَاللهِ ما نَزَلَ تَأویلُها بَعْدُ وَ لا یَنْزِلُ تَأوِیلُها، حَتّى یَخْرجَ الْقائِمُ فَاذا خَرَجَ الْقائِمُ لَمْ یَبْقَ کافِرٌ بِاللهِ الْعَظیمِ» [به خدا سوگند هنوز مضمون این آیه (در مرحلة نهایى) تحقق نیافته است، و تنها زمانى تحقق مى‏پذیرد که حضرت قائم (ع) خروج کند و به هنگامى که او قیام نماید کافرى نسبت به خداوند در تمام جهان باقى نمى‏ماند].(2)

این نکته نیز حائز اهمّیت است که جمله «هُوَ الَّذى ارْسَلَ رَسُوْلَهُ بِالْهُدى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّه» در سه سوره از قرآن آمده است اوّل سوره توبه آیه 33 (چنانکه گذشت) دوّم سوره فتح آیه 28، سوم سورة صف آیه 9.

این تکرار نشان مى‏دهد که قرآن مجید با تأکید هر چه بیشتر این مسأله را پى‏گیرى کرده است.

در حدیث دیگرى که در منابع اهل سنّت از ابوهریره نقل شده است مى‏خوانیم منظور از جمله «لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ»، خروج عیسى بن مریم (ع) است (و مى‏دانیم خروج عیسى بن مریم (ع) طبق روایات اسلامى به هنگام قیام مهدى (ع) است).(3)

پیام قرآن ج 9، حضرت آیت الله مکارم شیرازى و سایر همکاران

به نقل از سایت تبیان

پى‏نوشت‏

 (1) کهف/ 20

 (2)) نورالثقلین 2/ 212)

 (3)) الدّرالمنثور 3/ 231)